Uhlalutyo lwesemantiki yelekhisikoni yezenzi zentshukumo u-qengqeleka, -tshona, -jikeleza no -tyibilika
Date
2004-03
Authors
Roto, Gcobani Lucas
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Stellenbosch : Stellenbosch University
Abstract
ENGLISH ABSTRACT: This study explores the lexical semantics of the motion verbs -qengqeleka, -tshona,
jikeleza and -tyibilika in Xhosa.
In Chapter 1 the aims of the study are stated. Properties about the lexical semantic
analysis of the verbs -qengqeleka, -tshona, -jikeleza and -tyibilika as well as the
generative lexicon theory posited by Pustejovsky (1996) are discussed. The theoretical
framework as it relates to the analyses and the organisation of study are also outlined in
this chapter.
Chapter 2 addresses in more detail the type system for semantics. The generative theory
of the lexicon postulated by Pustejovsky includes multiple levels of representation for
different types of lexical information needed. Among such levels are argument structure,
event structure, qualia structure and inheritance structure. Chapter 2 also represents in
more detail the qualia structure and the role they play in distributing the functional
behaviour of words and phrases in composition.
Chapter 3 examines the lexical semantics of the verbs -qengqeleka, -tshona, -jikeleza
and -tyibilika to account for the range of selectional properties of the NP subject
arguments of the verbs -qengqeleka, -tshona, -jikeleza and -tyibilika and the various
interpretations that arise in terms of composition with its complement arguments. The
polysemous behaviour of the verbs -qengqeleka, -tshona, -jikeleza and -tyibilika is
examined in sentence alternation construction with respect to event structure properties.
The lexical representation in terms of argument structure and event structure of the verbs
-qengqeleka, -tshona, -jikeleza and -tyibilika in different sentences is also investigated.
Chapter 4 is the conclusion of the study, and presents a summary of the findings of the
previous chapters on the lexical semantic analysis of the motion verbs -qengqeleka,
-tshona, -jikeleza and -tyibilika in Xhosa.
AFRIKAANSE OPSOMMING: Hierdie studie ondersoek die leksikale semantiek van die bewegingswerkwoorde -qengqeleka, -tshona, -jikeleza en -tyibilika in Xhosa. In Hoofstuk 1 word die doelstellings van die studie uiteengesit. Eienskappe van die leksikaal-semantiese analise van die werkwoorde -qengqeleka, -tshona, -jikeleza en -tyibilika word bespreek. Die raamwerk van die Generatiewe Leksikon teorie, soos gepostuleer deur Pustejovsky (1996) word ook bespreek. Die teoretiese raamwerk en organisasie van die studie word ook in hierdie hoofstuk uit een gesit. Hoofstuk 2 behandel in meer besonderhede die teorie van Generatiewe Leksikon, in die besonder die semantiese tipe sisteem. Die Generatiewe teorie van die Leksikon soos ontwikkel deur Pustejovsky bevat veelvuldige vlakke van representasie vir die verskillende tipes leksikale inligting benodig. Hierdie vlakke sluit in: Argumentstruktuur, Gebeurtenisstruktuur, Oualiastruktuur, en Leksikale erwingstruktuur. Hoofstuk 2 gee ook 'n meer gedetaileerde oorsig van die Oualia struktuur en die rol wat dit speel in die funksionele gedrag van woorde en frases in komposisie met mekaar. Hoofstuk 3 ondersoek die leksikale semantiek van die werkwoorde -qengqeleka, - tshona, -jikeleza en -tyibilika om 'n verklaring te gee vir die verskeidenheid seleksiebeperkings van hierdie werkwoorde en die verskeidenheid interpretasies wat na vore kom in terme van die komposisie van hierdie werkwoorde met hulle komplement argumente. Die polisemiese gedrag van hierdie werkwoorde word verder ook ondersoek met betrekking tot die gebeurtenisstruktuur ('event structure') eienskappe daarvan. Die leksikale representasie in terme van argumentstruktuur en gebeurtenisstruktuur van die werkwoorde -qengqeleka, -tshona, -jikeleza en -tyibilika in verskillende sinne word ondersoek. Hoofstuk 4 is die konklusie van die studie, en bied 'n opsomming van die hoofbevindinge van die voorafgaande hoofstukke oor die leksikaal-semantiese analises van die bewegingswerkwoorde -qengqeleka, -tshona, -jikeleza en -tyibilika.
ISISHWANKATHELO Esi sifundo siphonononga uhlalutyo Iwesemantiki yelekhisikoni yezenzi zentshukumo - qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika. UMongo wesifundo uxeliwe kwisahluko 1. Iziphumo zohlalutyo Iwesemantiki yelekhisikoni yezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika ngokunjalo nengcingane yelekhisikoni evelisayo ngokuka Pustejovsky (1996) zixoxiwe. Ubume bengcingane kunye nolungiselelo Iwesifundo zikwaxoxiwe kwesi sahluko. Isahluko 2 siyila indlela emisiweyo yohlobo Iwesemantiki yethu. Ingcingane evelisayo yelekhisikoni iquka imigangatho emininzi yenkcazelo ngokwentlobo ezahlukeneyo ezifuna ulwazi Iwesemantiki. Eminye yale migangatho lulwakhiwo Iwe-adyumenti, ulwakhiwo Iwesiyaneko, ulwakhiwo Iwekhwaliya kunye nolwakhiwo loêalo. Isahluko 2 sikwabonisa ngokucace kakhulu ngolwakhiwo Iwekhwaliya ngendima edlaliweyo ekusasazeni impatho yomsebenzi wamagama namabinzana kwindibaniso. Isahluko 3 sivavanya uhlalutyo Iwesemantiki yelekhisikoni yezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika ngokwengcaciso yodweliso Iweempawu ezikhethiweyo zeadyumenti yebinzana lesibizo esiyintloko sezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika kunye notoliko olwahlukeneyo oluvela ngokwamagama endibaniso ngokweadyumenti yemfezekiso. Impatho yentsingiselo ezininzi zezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika ivavanyiwe kulwakhiwo lotshintshwano Iwezivakalisi ngokuhlomela iimpawu zolwakhiwo Iwesiganeko. Inkcazelo yelekhisikoni ngokwamagama olwakhiwo Iwe-adyumenti kunye nolwakhiwo Iwesiganeko sezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika kwiziVakalisi ezahlukeneyo zikwaphengululiwe. Isahluko 4 sisiqukumbelo, esishwankathela iziphumo zezahluko ezingaphambili kwesi sifundo kuhlalutyo Iwesemantiki yelekhisikoni yezenzi zentshukumo u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika kwisiXhosa.
AFRIKAANSE OPSOMMING: Hierdie studie ondersoek die leksikale semantiek van die bewegingswerkwoorde -qengqeleka, -tshona, -jikeleza en -tyibilika in Xhosa. In Hoofstuk 1 word die doelstellings van die studie uiteengesit. Eienskappe van die leksikaal-semantiese analise van die werkwoorde -qengqeleka, -tshona, -jikeleza en -tyibilika word bespreek. Die raamwerk van die Generatiewe Leksikon teorie, soos gepostuleer deur Pustejovsky (1996) word ook bespreek. Die teoretiese raamwerk en organisasie van die studie word ook in hierdie hoofstuk uit een gesit. Hoofstuk 2 behandel in meer besonderhede die teorie van Generatiewe Leksikon, in die besonder die semantiese tipe sisteem. Die Generatiewe teorie van die Leksikon soos ontwikkel deur Pustejovsky bevat veelvuldige vlakke van representasie vir die verskillende tipes leksikale inligting benodig. Hierdie vlakke sluit in: Argumentstruktuur, Gebeurtenisstruktuur, Oualiastruktuur, en Leksikale erwingstruktuur. Hoofstuk 2 gee ook 'n meer gedetaileerde oorsig van die Oualia struktuur en die rol wat dit speel in die funksionele gedrag van woorde en frases in komposisie met mekaar. Hoofstuk 3 ondersoek die leksikale semantiek van die werkwoorde -qengqeleka, - tshona, -jikeleza en -tyibilika om 'n verklaring te gee vir die verskeidenheid seleksiebeperkings van hierdie werkwoorde en die verskeidenheid interpretasies wat na vore kom in terme van die komposisie van hierdie werkwoorde met hulle komplement argumente. Die polisemiese gedrag van hierdie werkwoorde word verder ook ondersoek met betrekking tot die gebeurtenisstruktuur ('event structure') eienskappe daarvan. Die leksikale representasie in terme van argumentstruktuur en gebeurtenisstruktuur van die werkwoorde -qengqeleka, -tshona, -jikeleza en -tyibilika in verskillende sinne word ondersoek. Hoofstuk 4 is die konklusie van die studie, en bied 'n opsomming van die hoofbevindinge van die voorafgaande hoofstukke oor die leksikaal-semantiese analises van die bewegingswerkwoorde -qengqeleka, -tshona, -jikeleza en -tyibilika.
ISISHWANKATHELO Esi sifundo siphonononga uhlalutyo Iwesemantiki yelekhisikoni yezenzi zentshukumo - qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika. UMongo wesifundo uxeliwe kwisahluko 1. Iziphumo zohlalutyo Iwesemantiki yelekhisikoni yezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika ngokunjalo nengcingane yelekhisikoni evelisayo ngokuka Pustejovsky (1996) zixoxiwe. Ubume bengcingane kunye nolungiselelo Iwesifundo zikwaxoxiwe kwesi sahluko. Isahluko 2 siyila indlela emisiweyo yohlobo Iwesemantiki yethu. Ingcingane evelisayo yelekhisikoni iquka imigangatho emininzi yenkcazelo ngokwentlobo ezahlukeneyo ezifuna ulwazi Iwesemantiki. Eminye yale migangatho lulwakhiwo Iwe-adyumenti, ulwakhiwo Iwesiyaneko, ulwakhiwo Iwekhwaliya kunye nolwakhiwo loêalo. Isahluko 2 sikwabonisa ngokucace kakhulu ngolwakhiwo Iwekhwaliya ngendima edlaliweyo ekusasazeni impatho yomsebenzi wamagama namabinzana kwindibaniso. Isahluko 3 sivavanya uhlalutyo Iwesemantiki yelekhisikoni yezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika ngokwengcaciso yodweliso Iweempawu ezikhethiweyo zeadyumenti yebinzana lesibizo esiyintloko sezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika kunye notoliko olwahlukeneyo oluvela ngokwamagama endibaniso ngokweadyumenti yemfezekiso. Impatho yentsingiselo ezininzi zezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika ivavanyiwe kulwakhiwo lotshintshwano Iwezivakalisi ngokuhlomela iimpawu zolwakhiwo Iwesiganeko. Inkcazelo yelekhisikoni ngokwamagama olwakhiwo Iwe-adyumenti kunye nolwakhiwo Iwesiganeko sezenzi u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika kwiziVakalisi ezahlukeneyo zikwaphengululiwe. Isahluko 4 sisiqukumbelo, esishwankathela iziphumo zezahluko ezingaphambili kwesi sifundo kuhlalutyo Iwesemantiki yelekhisikoni yezenzi zentshukumo u- qengqeleka, tshona, jikeleza notyibilika kwisiXhosa.
Description
Thesis (MA)--University of Stellenbosch, 2004.
Keywords
Xhosa language -- Verb, Xhosa language -- Semantics, Grammar, Comparative and general -- Verb, Semantics, Comparative