Van daar na waar? 'n Oorsigtelike blik op die herstandaardiseringsdebat van Afrikaans
Date
2022
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
LitNet
Abstract
Standaardafrikaans geniet sedert 1925 tot vandag hoëtaalvormstatus terwyl ander variëteite,
wat hoofsaaklik met bruin Afrikaanssprekendes geassosieer word, ’n laetaalvormstatus het. Dit
is ’n gevolg van die invloed van Afrikanernasionalisme op die standaardisering van Afrikaans,
waartydens die heterogeniteit van die Afrikaanse spraakgemeenskap misken is. Sedert die laat
1980’s was daar verskeie gesprekke oor die heroriëntasie, oftewel die herstandaardisering, van
Afrikaans. Dit behels die daarstelling van ’n standaardvariëteit wat enersyds losgewikkel is
van die Afrikanernasionalistiese ideologie, maar wat andersyds die totaliteit van die Afrikaanse
spraakgemeenskap weerspieël.
Ondanks die entoesiasme vir só ’n (hersiene) standaardvariëteit was daar destyds en is daar
vandag steeds onduidelikheid oor hoe om Afrikaanste herstandaardiseer. Hierdie onduidelikheid
is ’n gevolg van die uiteenlopende hantering van die begrip herstandaardisering. Ten einde
dié onduidelikheid te belig, word die voorstelle deur Van den Heever (1987), Van Rensburg
(1991, 1992), De Wet (1997), Willemse (2009), Hendricks (2011, 2016, 2017) en Odendaal
(2012) bespreek, asook meer onlangse beskouings oor herstandaardisering deur Le Cordeur
(2020), McLachlan (2020), Van Coller en Steyn (2020) en Van Huyssteen (2020).
Om die behoefte aan ’n herstandaardiseringsprojek beter te begryp, word die begrip
standaardtaalideologie onder die loep geneem. Hieruit volg ’n bespreking van Bourdieu
(1977:650) se beskouing van die skoolstelsel as ’n ruimte wat die standaardtaalideologie
handhaaf en sodoende die standaardtaal as die enigste legitieme taal voorhou. Binne die
Afrikaans-klaskamer word Standaardafrikaans ook voorgehou as die enigste legitieme
vorm van Afrikaans, terwyl variëteite soos Kaapse Afrikaans in so ’n mate gestigmatiseer en
gedelegitimeer is dat daardie stigmas – te wete dat Kaapse Afrikaans onbeskaafd, onderontwikkeld en onsigbaar is – vandag nog aan dié variëteit kleef. Ter afsluiting, om hierdie
stigmas teen te werk en Kaapse Afrikaans te legitimeer sodat dit as ’n voedingsbron gebruik
kan word om die huidige standaardvariëteit te verbreed, stel ek voor dat Kaapse Afrikaans inskoolhandboeke opgeneem moet word. Deur Kaapse Afrikaans in Afrikaans-skoolhandboeke
op te neem, word die geleentheid geskep om Afrikaans as die somtotaal van sy variëteite aan
te bied en ook om die variëteite as legitieme taalsisteme te vestig.
Standard Afrikaans has enjoyed high language form status since 1925, while other varieties, which are mainly associated with coloured Afrikaans speakers, have low language form status. This is a consequence of the influence of Afrikaner nationalism on the standardisation of Afrikaans, during which Afrikaans was standardised based on a variety that was used mainly by white Afrikaans speakers. Since the late 1980s Standard Afrikaans has been in the spotlight due to questions about the validity of the standard variety (Odendaal 2014:658). The investigations into the validity of Standard Afrikaans as representative of the entire Afrikaansspeaking community came mainly from the educational sphere (Nöthling 1996:1). In a study by the School of Education at the University of Cape Town on the image of language reality in textbooks for Afrikaans Home Language (then Afrikaans First Language), role players in the education sector described the school textbooks as exclusive, Afrikaner-centred and alienating (Botha 1990:5). Similar sentiments emerged in Van de Rheede’s (1992:277–9) investigation in which he reports on how educators and learners experience school textbooks such as Ons moedertaal and Afrikaans my taal as alienating, and especially highlighted idiomatic expressions described as removed from their lived realities.
Standard Afrikaans has enjoyed high language form status since 1925, while other varieties, which are mainly associated with coloured Afrikaans speakers, have low language form status. This is a consequence of the influence of Afrikaner nationalism on the standardisation of Afrikaans, during which Afrikaans was standardised based on a variety that was used mainly by white Afrikaans speakers. Since the late 1980s Standard Afrikaans has been in the spotlight due to questions about the validity of the standard variety (Odendaal 2014:658). The investigations into the validity of Standard Afrikaans as representative of the entire Afrikaansspeaking community came mainly from the educational sphere (Nöthling 1996:1). In a study by the School of Education at the University of Cape Town on the image of language reality in textbooks for Afrikaans Home Language (then Afrikaans First Language), role players in the education sector described the school textbooks as exclusive, Afrikaner-centred and alienating (Botha 1990:5). Similar sentiments emerged in Van de Rheede’s (1992:277–9) investigation in which he reports on how educators and learners experience school textbooks such as Ons moedertaal and Afrikaans my taal as alienating, and especially highlighted idiomatic expressions described as removed from their lived realities.
Description
CITATION: Basson, E. 2022. Van daar na waar? 'n Oorsigtelike blik op die herstandaardiseringsdebat van Afrikaans. LitNet Akademies, 19(1):105-137.
The original publication is available at https://www.litnet.co.za
The original publication is available at https://www.litnet.co.za
Keywords
Citation
Basson, E. 2022. Van daar na waar? 'n Oorsigtelike blik op die herstandaardiseringsdebat van Afrikaans. LitNet Akademies, 19(1):105-137.